Het Rad van interculturele levenskunst
Het Rad van interculturele levenskunst visualiseert de filosofie en missie van de QFWF
Het Rad is ontwikkeld als een meerdimensionale en pluriforme benadering van interculturele levenskunst. Met behulp van
- kleuren — die de vijf natuurlijke elementen (aarde, water, lucht vuur en ether) weergegeven —
- een gerichtheid — de cirkel met een rand en een centrum die de dynamiek van het Rad tweedimensionaal verbeeldt met een centripedale richting van periferie naar het centrum en vice versa als een centrifugale beweging —
- in de cirkel de zestien spaken van het Rad.
De zestien spaken verwijzen met behulp van de door Louis Van Marissing getekende pictogrammen naar wijsheidswegen uit Oost en West, Noord en Zuid. Het Rad ordent wijsheidswegen en wijsheden in velerlei vorm uit diverse culturele tradities naar aspecten van religieuze en spirituele richtingen, filosofie en mythologie, kunsten en ambachten, praxis en actualiteit. Deze pluriformiteit ordent het Rad met behulp van zes dimensies, die eveneens met pictogrammen zijn aangegeven.
In cocreatie met betrokkenen door een (onder)zoekend verzamelen van wijsheden uit alle windstreken in velerlei vorm — teksten, beelden, verhalen, muziek — tot een Gulden snede van educatief materiaal faciliteert de QFWF interculturele uitwisseling en de ontwikkeling van transculturele vormen van wijsheid en levenskunst.
Deze doelen organiseert de QFWF langs de drie Quests:
- Quest 1 — het Wijsheidsweb waarin wijsheden uit alle windstreken zijn verzameld als een digitaal platform.
- Quest 2 — een Gulden snede van wijsheden die tot educatief materiaal zijn ontwikkeld, zoals (digitale) spel- en dialoogvormen en storytelling.
- Quest 3 — levende ontmoetingen door middel van het organiseren van de jaarlijkse Ontmoetingsdag en Masterclasses; en het vastleggen daarvan op het QFWF-videokanaal.
Door middel van Ontmoetingsdagen en masterclasses en de ontwikkelde educatieve middelen ontstaan er interculturele kringen rond de QFWF die transculturele programma’s ontwikkelen en deze mede in eigen kringen helpen uit te dragen.
Symbolische bruggen tussen culturen
Het Rad visualiseert interculturele bruggen door middel van de symboliek van de vijf elementen als vijf elementaire velden met een eigen pictogram (oog, hart, spiraal, hand, lemniscaat) en ordent daarbinnen zestien (inter)culturele wegen tot wijsheid.
De QFWF distantieert zich van raciale en etnocentrische bepalingen door het taalspel van de vijf elementen nadrukkelijk als een symbolische ordening van het Rad te presenteren. Daarbinnen krijgen zestien wijsheidswegen een associatieve plek toegewezen, zonder daarmee de (volks)aard van culturen, stammen en volkeren te willen duiden. De focus van de QFWF is het ontwikkelen van interculturele uitwisseling en verbanden op basis van een symboliek, die in vrijwel alle culturen voorkomt als een mythische taal. Hiermee blijft de QFWF buiten filosofische, theologische en politieke debatten over de waardering van culturen, etniciteit en religieuze conflicten.
Zoals te beluisteren valt in oorsprong- en heldenverhalen uit vrijwel alle culturen symboliseert het proces van scheiden en weer verbinden van de elementen een alchemie als een scheppingsproces. Er ontstaat een natuurlijke ordening uit een oorspronkelijke chaos, leegte of door een goddelijke schepping. Ook zijn er in alle wijsheidstradities wegen tot het goede leven ontwikkeld — gericht op verbinding van binnenuit — die verschillend worden benoemd: ‘verlossing’, verlichting’, ‘moksha’, ‘compassie’, ‘medemenselijkheid’, ‘walhalla’, ‘de eeuwige jachtvelden’, ‘het koninkrijk Gods’, ‘de hemel’, …
Symboliek van de vijf elementen
In vrijwel alle culturen spelen de natuurlijke elementen in de mythische, filosofische en religieuze verhalen een basale rol.
Daarom vormen de vijf elementen in het Rad pijlers voor het bouwen van inter- en transculturele verbindingen. Ten opzichte van het Westerse natuurfilosofische debat krijgen deze begrippen in de drie Quests een dynamische en symbolische betekenis.
De archetypische vorm van het Rad brengt deze levenskunst als het mysterie van de kwadratuur van de cirkel tot uitdrukking:
- De vier elementaire velden — aarde, water, lucht en vuur — symboliseren een beweging naar de periferie, de vier uithoeken van de wereld, waar de waarde van diversiteit zichtbaar wordt. De beweging naar het centrum, door middel van steeds drie groepen van (inter)culturele wegen, richt zich op de samenhang tussen culturen en het ontwikkelen van transculturele verbindingen.
- Het vijfde elementaire veld — ether — symboliseert in het centrum de plaats van verbondenheid van binnenuit (de plaats die geen plaats is, de eenheid der tegendelen, de philosophia perrenis) die zich manifesteert in ontmoetingen tussen culturen met raak-, snij- en breukvlakken in de geschiedenis en tussen tijdperken.
Wentelend rond de kern visualiseert het Rad het ontwikkelen van interculturele levenskunst vanuit de drie lagen:
- Laag 1: de vijf elementaire velden tot wijsheid
- Laag 2: de zestien (inter)culturele wegen tot wijsheid
- Laag 3: de zes dimensies
Vanuit het perspectief van het Rad bezien verschijnen religieuze, wetenschappelijke, literaire, ambachtelijke, filosofische en kunstzinnige uitingen gelijkelijk als symbolische vormen en bouwstenen voor interculturele verbindingen.
De diversiteit van culturele uitingen en visies op het goede (samen)leven krijgen een symbolische herschikking door het Rad als een interculturele levenskunst:
* door vijf ‘elementaire’ velden te karakteriseren als een aarde-, water-, lucht-, vuur- en etherveld
* aan deze vijf velden wijsheden en (inter)culturele wijsheidswegen te koppelen
* zodat er een ‘tussen’ ontstaat: een ruimte voor dialoog en uitwisseling vanuit culturele vormen van wijsheid.
Uitwisseling, ontwikkeling en kruisbestuiving vinden langs vijf elementaire velden plaats door wijsheden uit religieuze en culturele tradities enerzijds naar hun cultuurhistorische oorsprong en anderzijds intercultureel en transcultureel te ordenen vanuit de elementaire symboliek van het Rad.
De vijf elementaire velden van wijsheid
De symboliek van de vijf elementen genereert een brugtaal tussen culturen met als doel interculturele levenskunst verder te ontwikkelen.
- het groene kwadrant met het oog is associatief met de aarde verbonden en ontsluit een symboliek rond oogkracht, het zien van de(vreemde) ander, aards en geaardheid;
- het blauwe kwadrant met het hart is associatief met water verbonden en ontsluit een symboliek rond hartkracht, spontane expressie en meestromende en tegenstromende bewegingen;
- het gele kwadrant met de spiraal is associatief met de lucht verbonden en ontsluit een symboliek rond licht en duisternis en het ritme van de ademhaling;
- het rode kwadrant met de hand is associatief met het vuur verbonden en ontsluit een symboliek rond vuur(offers) en de kracht van transformatie;
- de witte cirkel rond het centrum met de lemniscaat is associatief met de ether verbonden en ontsluit een symboliek rond een eeuwige beweging van cultuurhistorische verschijningsvormen en ether als het vervluchtigende kosmische element.
De vijf velden zijn met behulp van symbolische pictogrammen gekarakteriseerd als vormen van levenskunst:
- Aarde — het oog — een betekenisvol veld van natuurlijke verbondenheid en lijfelijk, geaard present-zijn;
- Water — het hart — een symbolisch betekenisveld van liefdevol meanderen met de natuurlijke stromen en tegenstromingen;
- Lucht — het hoofd (spiraal) — een betekenisvol veld van ademhaling, afstemming binnen en buiten, inzicht en aandachtig zijn;
- Vuur — de hand — een betekenisvol veld van offeren, transformatie en handelend veranderen;
- Ether — de quintessence (lemniscaat) — een betekenisvol veld van het samenspel van de vier elementen, van alchemie en ontmoetingen, verbindingen en breukvlakken.
Wijsheidstradities en wijsheden krijgen een plek op de elementaire velden van wijsheid en de zestien (inter)culturele wijsheidswegen verschijnen als de spaken van het Rad.
Wijsheidstradities — van boeddhisme tot Noordse mythologie, van christelijke rituelen tot Indiaanse mythen — zijn zowel naar hun cultuurhistorische oorsprong te ordenen als dat ze een bron voor interculturele levenskunst vormen in de context van de globaliserende samenleving.
Groeiend uit de cultuurhistorische wortels vormen vruchten van persoonlijke doorleving en (inter)culturele studies de voeding waarmee wijsheidstradities levend gehouden kunnen worden.
Zowel persoonlijke expressies als overgeleverde verhalen krijgen, als contextueel ingebedde wijsheden en vormen van levenskunst, door middel van het Rad een symbolische herschikking:
als inspirerende voorbeelden van ‘elementaire’ — aardse, meanderende, luchtige, vurige, etherische — levensvormen hoe het leven goed te leven.
De symbolen in het Rad verbeelden daarom zowel op collectief als op persoonlijk niveau de elementaire existentiële kwaliteiten voor het ontwikkelen van een grondhouding van openheid en inter-esse, rond een spil van liefde en wijsheid, de quintessence, de liefdevolle bereidheid tot verbinding, ontmoeting en dialoog.
De ontwikkeling van interculturele levenskunst via het Rad
In de filosofie van het Rad vormen deze elementaire existentiële kwaliteiten — van het open hart, het belichaamde oog, de hand van co-creatie, de aandachtige weg spiralend naar binnen en weer naar buiten en de lemniscaat van ontmoeting en oneindige betekenisgeving — de onontbeerlijke scharnierpunten voor een ontwikkeling van interculturele levenskunst en transculturele wijsheid en levensvormen. De QFWF stimuleert deze ontwikkeling met behulp van educatief materiaal op basis van een Gulden snede door de diversiteit en pluriformiteit van wijsheden die er in de globale samenleving te vinden zijn.
Aan de periferie van het Rad is de culturele diversiteit zichtbaar. Naar het centrum toe raken de elementaire velden en interculturele spijlen (spaken) de naaf. De naaf symboliseert een transculturele — de culturele bepaaldheid overschrijdende — dimensie. Door de kleurrijke verschillen heen is er een elementaire gerichtheid te ontwaren op datgene wat mensen met elkaar verbindt: door zich voorbij de tegenstellingen op het oppervlakteniveau van (collectieve) meningen en belangenstrijd te wenden naar de dieptedimensie van medemenselijkheid en liefdevolle wijsheid (de spil) in het centrum; daar waar de tegenstellingen samenvallen, de quintessence.
Door te ‘bricoleren’ met inzichten en vormen van praxis ten behoeve van menswording (worden wie je bent) en voor gemeenschapsvorming (het vormgeven van het goede samenleven met meerdere culturen).
Bijvoorbeeld wat betreft een gerichtheid op ‘het juiste midden’ (Aristoteles) volgens de praktische wijsheid (‘phronèsis’) van de gemeenschap is er een verwantschap op te merken tussen de Griekse klassieke deugdethiek met inzichten van Ubuntu en van het Confucianisme en waarden van de ‘communitas’.
Een Gulden snede van wijsheid
De wijsheidstradities krijgen in het Rad zowel een contextuele inbedding naar cultuur-historische herkomst als dat ze voedend zijn voor de zestien interculturele wegen van wijsheid.
Deze dubbelzinnige positionering ontstaat dankzij de brugtaal van de vijf elementen, die een oriëntatie geven zowel naar filosofische eenheid en transculturele levensvormen als naar culturele diversiteit via de vijf elementaire velden. De inter- en transculturele symboliek is met pictogrammen symbolisch gekarakteriseerd.
Zowel op collectief niveau van wijsheidstradities:
- aardse wegen met wijsheden die expressie geven aan een geaarde kwaliteit en belichaamd zien,
- meanderende wegen met wijsheden die expressie geven aan hart-kwaliteit: stollend en weer vloeibaar wordend,
- luchtige wegen die expressie geven aan wijsheden van het ritmisch naar binnen en weer naar buiten toe spiralen,
- vurige wegen met wijsheden die expressie geven aan hand(elende) kwaliteit,
- etherische wegen die expressie geven aan een eeuwige lemniscaatbeweging van betekenisgeving, vervluchtigend en deconstruerend en dan weer materialiserend en sociaal construerend;
als op individueel niveau van persoonlijke levenskunst
In een globaliserende samenleving kunnen mensen uit diverse wijsheidstradities putten. Zonder de noodzaak zich aan te sluiten als adept van een bepaalde traditie. Wijsheidswegen geven richting aan persoonlijke groei en tussenmenselijke verhoudingen. Het Rad is bedoeld als een kompas zich in de diversiteit van richtingen te kunnen oriënteren. De vijf elementaire velden ontsluiten interculturele betekenisvelden voor het exploreren van diverse culturele wijsheidstradities en transculturele waarden.
Het Rad geeft symbolische wegwijzers voor persoonlijke groei door het ontwikkelen van elementaire existentiële kwaliteiten van:
- oogkracht door het belichaamde zien en vanuit verbeeldingskracht (mythos)
- het open hart van medeleven en enthousiasme (compassie en pathos)
- de spiraal van resonantie en afstemming die, op het ritme van de ademhaling, binnen met buiten verbindt (logos)
- de hand van handelend veranderen vanuit bewogenheid (ethos en cocreatie)
- de lemniscaat van de tussenruimte tussen ‘kaders’ en het oneindige proces van betekenisgeving en ont-moeting (quintessence)
De zestien (inter)culturele wegen naar wijsheid zijn per elementair veld gegroepeerd.
Ze worden met een eigen pictogram weergegeven.
Het elementaire veld aarde en de (inter)culturele aarde wegen
In het elementaire veld ‘aarde’ zijn drie pictogrammen geplaatst die wijsheidswegen karakteriseren van traditioneel vanuit natuurlijke verbanden levende stammen en volkeren. Deze ‘premoderne’ leefwijze was in prehistorische tijden over de gehele aarde verspreid. Ten gevolge van de modernisering en kolonisering is die leefwijze teruggedrongen en overwegend nog te vinden bij:
Afrikaanse; Indiaanse; en Aboriginal, Maori en andere inheemse volkeren uit Oceanië.
Het elementaire veld water en de (inter)culturele water wegen
In het elementaire veld ‘water’ zijn drie pictogrammen geplaatst die wijsheidswegen karakteriseren als de natuurlijke beweging en kosmische wetten volgende leefwijzen.
Deze meanderende wijsheidswegen zijn bijvoorbeeld te herkennen in:
Confuciaanse; daoïstische; en soefi stromingen.
Het elementaire veld lucht en de (inter)culturele lucht wegen
In het elementaire veld ‘lucht’ zijn drie pictogrammen geplaatst die wijsheidswegen karakteriseren als op paden van inzicht en adem gebaseerde wijsheidstradities.
Deze oriëntatie is veelal in samenhang met de symboliek van licht en duister te herkennen in de volgende perspectieven:
boeddhistische, advaita vedanta; gnosis, mystieke en hermetische filosofie; Germaanse, Keltische en Noordse mythologie.
Het elementaire veld vuur en de (inter)culturele vuur wegen
In het elementaire veld ‘vuur’ zijn drie pictogrammen geplaatst die religieuze en spirituele tradities karakteriseren, waarin vooral de betekenis van het vuur en de strijd tussen goed en kwaad, offers en transformatie een belangrijke rol spelen.
Deze oriëntatie is onder meer te herkennen in:
animistisch-sjamanistische; hindoe; en monotheïstische — zoroastrische, joodse, christelijke en islamitische — richtingen.
Het etherveld en de (inter)culturele ether wegen
Het ‘etherveld’ verwijst symbolisch naar het gegeven dat het verlangen naar verbinding en de zoektocht naar wijsheid — hoewel cultureel verschillend en kleurrijk vormgegeven — in alle culturen voorkomt en gevoed wordt door:
ontmoetingen tussen culturen, en profiel krijgt door raak-, snij- en breukvlakken in de geschiedenis en tussen tijdperken.
De zes dimensies
Via zes dimensies is het mogelijk wijsheden in velerlei vorm te typeren in het continuüm tussen theorie en praktijk; op gelaagde wijze door aandacht te geven aan de verschillende mediale vormen — verbaal, muzikaal, beeldend, ritueel, verhalend, dansant, … — waarin de quest for wisdom tot uiting komt.
Zo kunnen interculturele verschillen en verwantschappen worden geduid, mede vanuit de cultuurhistorische herkomst uit wijsheidstradities.
Deze tradities omvatten immers zowel een visie als vormen van praxis, mythen en heldenverhalen, culturele gebruiken en rituelen, muzikale en andere kunstzinnige vormen van wijsheid. Door ruimte te geven aan de diversiteit van uitingsvormen en media, kunnen de verschillende wegen veelfacettig belicht worden. De grote wijsheidstradities kennen (subculturele) vertakkingen en (onder-)stromingen, dominante en minderheidsrichtingen.
Zo komen er in de elementaire veld van lucht (inzicht) verschillende wegen in beeld, zoals de diversiteit bij ‘het’ boeddhisme als wijsheidsweg van zenboeddhisme tot mindfulness.
- visies, filosofie
- verhalen, mythen,
- rituelen, ritualiteit
- symbolen, symboliek
- praxis, kunsten en ambachten
- maatschappelijke actualiteit en/of een persoonlijke visie of doorleving.
Met deze zes dimensies komt zowel de (inter)culturele diversiteit als de historische wortels naar actuele praktijken van levenskunst gelaagdheid onder de aandacht in het continuüm tussen theorie en praktijk.
Het complete Rad
- de vijf elementaire velden,
- de zestien (inter)culturele wegen
en
- de zes dimensies
vormen met elkaar het complete Rad van interculturele levenskunst.
